Meer dan de moeit waard
Een bezoek aan de Gereformeerde kerk is zeker de moeite waard. Na de fusie met de Doopsgezinde gemeente wordt deze typische preekkerk vrijwel uitsluitend gebruikt voor aanvullende kerkelijke activiteiten. We gaan terug in de geschiedenis. Op de hoek van de Herenweg en Tussendijken treft u de voormalige Gereformeerde pastorie aan. Aan de zijkant vindt u boven de deur een bordje met daarop ‘De blauwe schuur’ geschreven. Hoewel dit bordje daar eigenlijk helemaal niet thuishoort, roept het toch een hele geschiedenis op. En die geschiedenis is zo interessant dat we u deze niet willen onthouden. ‘De blauwe schuur’ was immers de naam van de eerste Gereformeerde Kerk te Hollum.
Bijzondere ontstaansgeschiedenis
Maar daar is nog veel te weinig mee gezegd. De Gereformeerde Kerk van Hollum kent nl. een heel bijzondere ontstaansgeschiedenis. In de vorige eeuwen waren er op Ameland binnen de Doopsgezinde Broederschap twee stromingen. Enerzijds waren er de Waterlanders, de zgn. ‘grove mennisten’, die duidelijk naar de vrijzinnigheid neigden. Zij kwamen in ‘De blauwe schuur’ bijeen. Anderzijds was er het Jan Jacobsvolk, de strengere richting, die hun vergaderingen hadden in de oude Vermaning, op de plaats waar nu de Doopsgezinde Kerk staat.
De blauwe schuur
In 1854 zijn echter alle Doopsgezinden verenigd tot één gemeente. ‘De blauwe schuur’ van de Waterlanders werd publiek verkocht en tot pakhuis van de strandvonder bestemd. Een deel van het echte Jan Jacobsvolk kon toch niet wennen in de nieuwe gemeente en kwam na verloop van tijd in contact met ds. Jan de Liefde, van de Vereniging Tot Heil Des Volks in Amsterdam. In Hollum ontstond toen een onderafdeling van deze vereniging.
Schikking van Gedeputeerde Staten
In 1857 werd vervolgens de oude blauwe schuur teruggekocht en als kerk ingericht. Door een schikking van Gedeputeerde Staten kregen de áfgescheidenen’ toestemming tot het houden van kerkdiensten, mits deze niet gelijktijdig waren met de samenkomsten van de Doopsgezinde gemeente. Dit om te voorkomen dat men hinder zou ondervinden van elkaars psalmgezang. De afstand tussen beide gebouwen bedroeg immers slechts 22,7 meter, terwijl als norm een afstand van 200 meter gold.
Doleantie
Het werken met Evangelisten bleek overigens niet zo succesvol en dat leidde er toe dat er contact kwam met de Christelijke Afgescheide gemeente te Blija. In 1866 werden de eerste kerkenraadsleden bevestigd en Hollum had een Christelijke Afgescheide gemeente, onder supervisie van Blija. In 1872 was het dan zover dat dat de eerste eigen predikant bevestigd kon worden. Na de Doleantie is de gemeente van Hollum meegegaan in de Gereformeerde Kerken van Nederland.
Samen op Weg
Na het mislukken van de vorming van een Samen op Weg gemeente tussen de Hervormde gemeenten en de Gereformeerde gemeente van Ameland zochten de Gereformeerden en Doopsgezinden toenadering tot elkaar die uiteindelijk in 2009 uitmondde in de Federatie Doopsgezind-Gereformeerd, een uniek samenwerkingsverband. Het werd straks al vermeld, een uitzonderlijke geschiedenis, want welke Gereformeerde kerk dan dit navertellen?
Afscheiding oude pastorietuin
De blauwe schuur bleef in gebruik tot 15 april 1923. Maandag 16 april werd direct met de sloop begonnen en ons rest nu alleen nog één muur die is blijven staan als afscheiding van de oude pastorietuin. Veel van het materiaal van de oude kerk werd gebruikt voor het nieuwe kerkgebouw aan de Westerlaan. In augustus van het jaar 1923 kwam de gemeente voor het eerst bij elkaar in de nieuwe kerk. De preek ging over Ps. 96:8a, een tekst die u nu nog kunt aantreffen boven de ingang.
Typische preekkerk
Zoals vele Gereformeerde kerkgebouwen uit die jaren is ook deze kerk een typische preekkerk: in de lengte ingericht, met een maximum aan zitplaatsen, een galerij en weinig liturgische ruimte. In de huidige kerk kunnen we het oude doophek uit De blauwe schuur nog terugvinden. Het dient nu als balustrade van de orgelgalerij. De preekstoel werd geschonken door de kerk van Leeuwarden. Hij had tot dan dienst gedaan in een noodkerk, die aan de Koepelkerk vooraf ging.
Klein luidtorentje
Als laatste bijzonderheid is nog te vermelden dat het kerkje eerst nog met een klein luidtorentje werd bekroond. Tijdens één van de vele Amelander stormen is dit bouwseltje er echter in het begin van de jaren vijftig van de 20e eeuw afgewaaid en nooit meer herplaatst. In de top van de voorgevel zijn reparatiesporen van dit incident nog te zien.
Uit: Rij d’r eens langs! Reisgids langs Amelander Kerken en Zerken door J.H. Strubbe