Vlinders staan bekend om hun prachtige kleuren en zijn onlosmakelijk verbonden aan de bloemen. De kwetsbare en vaak kleurrijke vleugels dwingen respect af onder mens en dier. Bij mij roept een vlinder een gevoel van geluk op. Het zijn zonneaanbidders en als buitenmens maken de vlinders voor mij een mooie dag compleet.
Vlinders behoren tot de insecten en er zijn verschillende vormen vlinders. Grofweg kun je onderscheid maken tussen de nachtvlinders en dagvlinders. Hoewel er ook veel dagactieve nachtvlinders zijn kun je de dagvlinders goed herkennen in het veld. De dagvlinders zijn het best te herkennen aan hun knopsprieten en hun lange roltong waarmee ze diepe buisbloemen kunnen bezoeken. De vlinders gebruiken de nectar uit de bloemen als brandstof om te vliegen en bestuiven zo de bloemen van verschillende planten. Van Ameland zijn 38 soorten dagvlinders bekend.
Alle vlinders maken een metamorfose door. Dit zijn een aantal opeenvolgende veranderingen waardoor zij zich voortplanten. Elke vlinder maakt in zijn leven vier veranderingen mee. Het begint als eitje. De eitjes worden op voedselplanten afgezet door de vlinders. Elke soort zoekt zijn favoriete voedselplant, waarop de eitjes worden gelegd, dit wordt de waardplant genoemd. Als de eitjes uitkomen begint de tweede verandering. Uit de eitjes verschijnen rupsjes die direct kunnen beginnen met eten aan de waardplant. Eten is ook het enige wat ze doen en ze kunnen in enkele dagen complete planten doen verdwijnen.
Rupsen zijn dan ook niet geliefd omdat ze door hun enorme vraat en aantallen schade kunnen veroorzaken in bijvoorbeeld de groentetuin. De rups van het groot koolwitje is bijvoorbeeld verzot op koolsoorten! Toch is er hulp, want vogels zijn weer verzot op rupsen, vooral in de broedtijd. Zonder de rupsen kunnen zangvogels hun jongen niet grootbrengen. In tuinen zijn de koolmees en huismus echte rupsendoders, maar in de natuur vindt je de echte specialisten. De koekoek en de wielewaal hebben het voorzien op de grote harige rupsen van nachtvlinders.
Elke rups heeft zo zijn tactiek om zijn belagers af te schrikken met spinselnesten, brandharen of giftige signaalkleuren. De rups van de gehakkelde aurelia lijkt zelfs op vogelpoep! Door deze tactiek en grote aantallen weten altijd wel een paar rupsen te ontsnappen. Eenmaal volgevreten zoekt de dikke trage rups een rustige plek waar de rups zich gaat verpoppen. De pop kan zich niet bewegen en is bijzonder kwetsbaar. De pop is echter uitstekend geschikt om de koude winters te overbruggen. Als uiteindelijk de cirkel ei, rups, pop is doorlopen verschijnt de vlinder uit de pop. Sommige vlinders verschijnen pas laat in de zomer, zoals de kommavlinder. Deze vliegt alleen in de eerste week van augustus en wordt daardoor gemakkelijk gemist.
Vlinders zijn niet alleen mooi, ze vertellen ons ook iets over de kwaliteit van de natuur. Op Ameland is het duin- en heidelandschap van belang voor een aantal kwetsbare vlindersoorten. Alleen in de duinen vliegen de parelmoervlinders. De rupsen eten alleen het blad van viooltjes. De kleine plantjes hebben voldoende open plekjes nodig en verdwijnen door ruigte en bosvorming. Plaggen en begrazen zijn maatregelen waarbij de parelmoervlinders voordeel hebben. In de heide en binnenduinen vliegen de kommavlinder en de heivlinder. Beide soorten worden bedreigd en staan op de landelijke rode lijst. De meeste vlinders zijn echter te vinden in bloemrijke hooilanden. Niet de oppervlakte van het land is van belang, maar wel de manier van beheer. Als er te vroeg of te laag wordt gemaaid kunnen alle eitjes, rupsen en poppen worden afgevoerd en verdwijnen de vlinders.
Vlinders kijken is niet alleen leuk maar ook zinvol. De grote parelmoervlinder is in 2006 en 2007 weer op Ameland gezien. Deze kritische soort wordt ernstig bedreigd in Nederland en is een goede graadmeter voor de kwaliteit van onze duinen. Door te kijken naar vlinders kunnen we veranderingen verklaren.
De afgelopen twintig jaar zijn er zo’n tien nieuwe soorten vlinders op het eiland gezien. Opvallend was dat vrijwel al deze soorten in bossen en bosranden leven. Dit is goed te verklaren, want nog geen eeuw geleden was er helemaal geen bos op het eiland! Bosranden zijn uitermate geschikt, want de vlinders kunnen zich hier goed opwarmen in de zon en ook is er veel luwte tegen de ruige wind.
Vlinders kijken is leuk, maar je moet wel rekening houden met een aantal zaken. Ga niet te vroeg op pad, maar wacht tot de zon is opgekomen. Vlinders hebben zonlicht nodig om zich op te warmen en worden actief vanaf zo’n vijftien graden. Let ook op de windkracht, windstil weer is ideaal, maar boven windkracht vier gaan de vlinders zich verstoppen. En het mag natuurlijk niet regenen.
Verder zijn de zomermaanden optimaal. Mei is ook een goede maand voor vlinders. In de maaitijd en juni is er vaak even een dip vanwege de ontwikkeling van de zomergeneratie, maar juli en augustus zijn weer helemaal top. De vlinders zijn het best te vinden door bloemrijke gebieden te bezoeken met veel zon en luwte. Je kunt vlinders ook goed lokken in de tuin met de juiste planten. De vlinderstruik heet niet voor niets zo!
Heeft u een bijzondere vlinder gezien of een rare rups ontdekt, via de website www.vlinderstichting.nl kunt u alles vinden over het leven en het voorkomen van deze prachtige dieren.
{gallery}natuur/dagvlinders:85:70:0:0{/gallery}